Disk, Drive and Partition tools
1. Disk Management tool / Change drive letter and paths Options and how to Add, Change & Remove drive
2. Basic Windows diskpart and history	3. A-Z of the Windows diskpart commands and parameters

Basic Windows diskpart and history

พื้นฐาน และ ประวัติความเป็นมาของ Windows diskpart

อธิบายอย่างง่าย "Diskpart" ก็คือ Utility (โปรแกรมอรรถประโยชน์) ที่ใช้ในการจัดการกับ Disk, Drive, Partition ซึ่งการใช้งานของ Diskpart ก็จะมีลักษณะเหมือนกับการใช้งาน cmd กล่าวคือ เป็นโปรแกรมที่ออกคำสั่งโดยการพิมพ์ (Text mode)

A. ความเป็นมาของ Diskpart

เพื่อให้เข้าใจง่ายผมจะอธิบายแบบย่อนะครับ

>> Diskpart เป็น utility ที่มีมาตั้งแต่ Windows NT, 2000 ในตอนนั้นมันมีชื่อว่า fdisk,
ถ้าย้อนหลังให้ไปไกลกว่านั้น fdisk ก็เป็นชุดคำสั่งที่มีอยู่แล้วใน ระบบปฏิบัติการ MS-DOS และ เมื่อ Microsoft ได้พัฒนา GUI ของ Windows OS ให้มีการใช้งานง่ายขึ้น และมีเสถียรภาพมากพอแล้ว จึงได้ตัดMS-DOS ที่ยังพ่วงติดมากกับ Windows ออกไป และแยกการใช้คำสั่งของ DOS ออกมาเป็น 2กลุ่มใหญ่ๆ คือ

- คำสั่งทั่วไปที่ใช้ในวงกว้าง ได้เปลี่ยนมาเป็นการใช้งาน โดยผ่านทางโปรแกรม cmd
- กลุ่มคำสั่งที่ใช้นการจัดการกับ Disk, Drive, Patition โดยเฉพาะ แยกมาเป็นคำสั่งที่ใช้ใน
โปรแกรม fdisk และเปลี่ยนชื่อมาเป็น Diskpart ตามลำดับ

- นับตั้งแต่ Windows 2003 เป็นต้นมา fdisk ก็ได้เปลี่่ยนชื่อมาเป็น Diskpart ( * Windows ที่มีชื่อรุ่นเป็นปี ค.ศ. จะเป็น Windows แบบ Server ครับ)

- ถ้านับจากรุ่นของ Windows ที่ใช้งานกันแบบทั่วไป Diskpart จะมีให้ใช้ตั้งแต่ Windows XP

Disk Management Tool (diskmgmt.msc): เป็นอีกหนึ่งเครื่องมือที่ติดมากับ Windows และใช้ในการจัดการ Disk, Drive, Partition แบบเดียวกับ Diskpart, และโดยหลักการแล้ว วิธีการใช้งานของ diskmgmt.msc ก็คือ มันเป็นการแปลงคำสั่งของ Diskpart เพียงบางส่วน ให้อยู่ในรูปของ GUI (Graphic user interface) ที่เข้าใจง่าย และทุกครั้งที่มีการปรับรุ่นของ Windows, Microsoft ก็มีการ Update ความสามารถของโปรแกรมตัวนี้ด้วย ซึ่งจะสังเกตได้ว่าเมนูคำสั่งของ diskmgmt.msc ใน Wondows แต่ละรุ่นนั้นจะมีคำสั่งมาก/น้อยไม่เท่ากัน

B. ความไม่น่าสนใจ กับ ความน่าสนใจของการใช้ Diskpart command

เรื่องนี้อยู่ที่มุมมอง และความชอบของแต่ละคนครับ

ความไม่น่าสนใจของ Diskpart

1. Diskpart เป็นโปรแกรมที่สั่งการในแบบ Text mode ซึ่งดูแล้วก็ไม่ได้ทำให้ใช้งานง่ายอะไรเลย และในปัจจุบันก็มีโปรแกรมที่ใช้ในการจัดการ Disk, Drive, Partition ที่มีการใช้คำสั่งผ่าน GUI ที่เข้าใจง่ายกว่า ออกมาให้เลือกใช้มากมาย

2. ถ้าไม่อยากติดตั้งโปรแกรมเพิ่ม ใน Windows OS ก็ยังมี Disk Mangement มาให้เลือกใช้ ซึ่งถ้าไม่เอาอะไรมากมาย Disk Mangement ก็ถือว่าเพียงพอกับการใช้งานเหมือนกัน

3. เราไม่ได้มาจัดการกับกับ Disk, Drive, Partition กันบ่อยครั้ง

ความน่าสนใจของ Diskpart

1. คุณรู้แล้วว่าแต่เดิมคำสั่งของ Diskpart ก็คือคำสั่ง fdisk ที่มีอยู่แล้วใน MS- DOS เพราะฉะนั้นการใช้ Diskpart ก็มีข้อได้เปรียบตรงที่สามารถ Support ได้กับ Windows ทุกรุ่น และไม่ต้องเสียเวลาติดตั้งด้วย

2. ถ้าให้เปรียบเทียบความสามารถของ Diskpart กับ Disk Management, Diskpart จะมีความสามารถในการจัดการกับ Disk, Drive, Partition ได้ครอบคลุม และมากกว่า เหตุผลก็เป็นเพราะว่า Microsoft (MS) ไม่ได้นำคำสั่งทั้งหมดของ Diskpart มาแปลงเป็นคำสั่งให้อยู่ในรูปแบบ GUI ในโปรแกรม Disk Management
สาเหตุที่เป็นแบบนี้อาจเป็นเพราะว่า (ความคิดเห็นส่วนตัว) Disk Management จัดอยู่ในกลุ่มโปรแกรมพ่วงแถม, เป็น Freeware ซึ่งจะมีทิศทางการพัฒนาแบบเดียวกันกับ Freeware ที่ผลิตโดย MS หลายๆตัว กล่าวคือทะยอยเพิ่มความสามารถไปทีละนิดมากกว่าที่จะให้กันแบบเต็มๆในครั้งเดียวเหมือนกับโปรแกรมที่ต้องจ่ายเงินซื้อ, ผู้ผลิต Software หลายๆบริษัทที่มี Freeware มาให้ใช้ก็ทำกันในลักษณะนี้เหมือนกันครับ ไม่ใช่เฉพาะ Freeware ที่ผลิตจาก MS เพียงค่ายเดียว

3. ถึงคุณจะหาโปรแกรมอื่นที่ใช้งานง่ายกว่ามาใช้แทนได้ แต่ถ้าจะให้ครอบคลุมจริงๆ ส่วนใหญ่ก็จะเป็นพวกโปรแกรมที่ต้องจ่ายเงินซื้อลิขสิทธ์กันก่อนมากกว่า (บางคนบอกใช้แบบ Crack ก็ได้ แต่ผมไม่ได้สนับสนุนอะไรแบบนั้นนะครับ), หรือถ้าเป็นพวก Freeware เท่าที่ผมมีโอกาศนำมาทดลองใช้ ความสามารถก็ไม่ได้หนีห่างไปจาก Disk Mangement สักเท่าไหร่

4. ไม่ว่าคุณจะใช้โปรแกรมอะไรจัดการกับ Disk, Drive, Partition, ความสามารถมาก/น้อยต่างกันยังไงก็ตาม ถ้าจะสังเกตกันดูดีๆ ความสามารถที่คุณเห็นอยู่นัี้นก็ล้วนแล้วแต่เป็นการแปลงคำสั่งของ Diskpart ให้มาอยู่ในรูปของ GUI ที่ควบคุม และเข้าใจได้ง่ายกว่าเท่านั้นเอง แต่ถึงกระนั้น ก็ยังเทียบไม่ได้กับความสามารถทั้งหมดที่มีอยู่ในชุดคำสั่งของ Diskpart อยู่ดี เพราะนอกจากมันจะมีหน้าที่ในการจัดการกับ Disk, Drive, Partition แล้ว Diskpart command ยังสามารถนำไปใช้อย่างอื่นได้อีกหลายรูปแบบ เช่น

- สร้าง Boot file เพื่อนำไปเป็นตัวติดตั้ง Windows จาก USB Flash drive หรือ
- การนำคำสั่งของ Diskpart มาใช้ในการ ซ่อน Drive ในคอมพิวเตอร์โดยที่ไม่ทำให้ข้อมูลของคุณเสียหาย เป็นต้น

C. วิธีการเปิด diskpart (คุณจะเปิดตามวิธีไหนก็ได้)

1. พิมพ์ diskpart ที่ช่อง Address bar จากข้างในโฟล์เดอร์ใดๆก็ได้ จากนั้นคลิกที่ปุ่มลูกศร หรือ กด Enter (Win XP - 8 ,ในกรณีของ XP ให้คุณคลิกที่ปุ่มลูกศรได้อย่างเดียว)

* คุณจะใช้ วิธีการนี้เปิดโปรแกรมตัวอื่นๆที่ติดมากับ Windows OS ก็ได้ เช่น msconfig, Services.msc, osk, notepad เป็นต้น (อ่านรายละเอียดได้จาก Link นี้ครับ)

2. กด Window Key + r (Run Dialog)> พิมพ์ diskpart > Ok > Yes (Win XP - 8)

3. คลิกขวาที่ Task bar > task Manager (Win 8 เลือกมุมมองแบบ More details) > ที่เมนู File > Run new Task > ที่ช่อง Open ให้คุณพิมพ์ diskpart จากนั้นกด OK > Yes (ถ้าต้องการให้ Run Admid ก็ให้คุณติ๊กเครื่องหมายถูกทีช่อง Create this task with administrator privileges) วิธีการนี้ใช้ได้กับทุกโปรแกรม
ถ้าเป็น Win7 ให้คุณคลิกที่ปุ่ม New Task... แต่จะไม่มี Function Run admin ให้คุณเลือก (วิธีการนี้ใช้ได้กับ Wimdows ทุก Version เหมือนกันครับ)

4. พิมพ์ diskpart ที่ช่อง Start search > กด Enter > Yes (Vista, 7)
- ในกรณีที่คุณจำเป็นต้อง Runโปรแกรมโดยใช้สิทธ์ Adnin หลังจากที่คุณพิมพ์ cmd ที่ช่อง Start Search แล้ว ให้คุณ คลิกขวาที่ Icon โปรแกรม จากนั้นเลือก Run As Administrator หรือ คุณจะกด Ctrl+ Shift ค้างไว้แล้ว Double Click ที่ Icon ก็ได้เหมือนกัน

5. พิมพ์ diskpart ที่่ Start screen กด Enter > Yes (Win 8)

6. กรณีการเปิด diskpart ด้วย cmd: สำหรับการเปปิด diskpart โดยใช้ cmd นั้นจะมีอยู่ 2ลักษณะคือ

6.1 ถ้าคุณเปิด cmd แบบธรรมดา จากนั้นคุณพิมพ์คำว่า
diskpart > กด Enter แบบนี้ diskpart จะเปิดขึ้นมาคนละหน้าต่างกับ cmd ครับ เหตุผลก็เป็นเพราะว่าการเปิดในลักษณะนี้จะเป็นเหมือนกับการใช้ cmd เพื่อเปิดโปรแกรมที่ติดมากับ Windows OS แบบทั่วไปนั้นเอง

6.2 เปิด diskpart ใน cmd Run Admin: การเปิดในลักษณะนี้ diskpart จะทำงานบนหน้าต่างเดียวกับ cmd และถ้าสมมุติว่า คุณใช้คำสั่งใดๆของ diskpart จบแล้วจากนั้น พิมพ์ Exit > กด Enter มันก็จะเป็นการออกจาก diskpart แต่ยังไม่ออกจาก cmd ครับ

สำหรับพื้นฐานของการใช้งาน Diskpart ผมได้บอกไปแล้วว่าจะมีลักษณะเหมือนกับการใช้ cmd ซึ่งคุณสามารถอ่านได้ที่บทความชุด Basic Windows cmd